ÇOK YAKIN BİR KALE, ANBAR.

Fakat köylülerin bazen aktardıkları o kadar ilginç ve değerli bilgiler oluyorki bunlar daha çok araştırmayı bekliyor, varsayımlardan yola çıkarak Hititlere ve dahada eski olan Hattilere kadar ipuçlarına bu bilgilerle gidilebiliniyor.

Daha önceleri yayınladığımız ve bize göre çok önemli belge olan Mazgirte bağlı Keştun köyündeki figürleri görmeye giden arkeolog Serkan Erdoğan’ın figürlerin tarihinin çok eskilere gidebileceği ve Ergani Çayönü’ndeki M.Ö. 7000’li yıllara giden kazılarda çıkanlara benzediği düşüncesi şu an için ilginç ve araştırmayı bekliyor.

Dersim şehir merkezine çok yakın mesafedeki Anbar köyündeki kaleyi görmek için fazla çabalamınıza gerek yok. Pülümür yoluna doğru ilerleyip Pah-Kocakoç istikametinde yol alarak en fazla yirmi dakika içinde köye varıyorsunuz, arabanızı park ettiğiniz yere çok yakın olan kale için kısa mesafede bir yürüyüş yeterli.

Kalenin yukarısında bulunan tepeden Dersim şehir merkezine bakış.

Anbar kalesinin mimari özelliklerini Urartulara bağlayan bilim insanlarının bahsettikleri, Urartular kimlerdi sorusuna yanıt bulmak çok zor olmasa gerek. Başkentleri Van idi Doğu Anadoludan Kuzeybatı İrana kadar geniş bir alanda hüküm sürmüşlerdi.

Urartularda dağlar çok özel yere sahipti, yapılan araştırmalarda dağların kutsandığı ve çok sayıda dağ tanrısından bahsedilmektedir, yapılan ayinlerde dağlar için kurban edilen kurbanlıklardan bahsedilir. Urartu diniyle ilgili en önemli kalıntılardan biride Mazgirte bağlı Kaleköydeki açık hava tapınağı olduğu ortaya çıkmıştır.

Bu doğa dini tapımı, Urartulardan öncede Anadoluda vardı, dağlara sulara tapma ve koruma olguları Hititlerde, Hattilerdede bulunmaktaydı. Son gelen uygarlık kendisinden önceki yapılanmaları reddetmedi, aksine varlığını devam ettirmek için ona saygılı olduğunu gösterdi zamanla kendi yapısını eskiyle içiçe geçirerek basamakları çoğalttı. Urartulardan Hattilere kadar olana uygarlıklardaki doğaya tapınma, adak adama bu günkü Dersimde çok karşımıza çıkıyor, Dersimliler için en kutsal mekan olan Düzgün Bava için yapılan ritueller bu eski yaşanmışlıklara ne kadar benziyor sorusu aklımıza geliyor. Dağlardan nehirlere, sulara kutsiyet vermedede bu eski uygarlıklar kadar benzer özellikleri halen taşıyoruz.

Üç bin yıl önce Eflatunpınardaki su kaynağının başına Hititler tarafından yapılan kutsal anıtdan yola çıkarak kutsal Munzur nehrine kadar olan araştırmaları toplum bilimcilere bırakarak tekrar Anbar kalesine dönelim.

Şehir merkezine bu kadar yakın olan Anbar kalesi bugünkü insana o kadarda uzak. Araştırılmadığı içinde ne zaman yapıldığına ve dönemine ait bilgiler yok. Bizimkisi bir kuyudan gökyüzüne bakmak gibi bir şey.

Tamam Urartular kafkaslardaki bazı halklara yakın diller konuşuyorlardı, en büyük tanrıları Haldi idi ve yüce tanrı Haldi’den başka önemine göre çok sayıda tanrılar vardı. Çoğu tanrılarıda Yunan tanrılarına benziyordu, büyük ihtimalle Yunanlılarda Urartulara özenerek tanrıları yaratmışlardı, Urartularda Hititlerden tanrıları araklamışlardı. Bu liste uzadıkça uzarda, bizim derdimiz bu Anbar kalesinin sorumlusu veya valisi kimdi. Neden Anbar’a kaleyi yaptılar büyük Pah imparatorluğuyla bağlantıları neydi diye çok bilmediğimiz konulara girmeyelim diyoruz.

Bir şeyden çok eminiz büyük odanın girişinde bulunan Hiristiyan sembollerini anlıyabilyoruz. Urartulardan bin yıl sonra tarih sahnesine çıkan Hiristiyanlıkla ilgili bu sembolün işi ne diye sorumuzu sormuyoruz.

Çünkü bu bölüm Urartulardan çok daha geç dönemde ortaya çıkan Hiristiyanlıkla ilgili olduğundan, birazda olsa fikir yürütebiliyoruz. Kayanın üzerindeki Hiristiyan sembollerini kim ne zaman yaptı derseniz, bunu ancak bilim insanları çözer demek en doğrusu. Kalenin asıl kısmından uzak daha aşağıdaki bu oda ve odanın girişindeki iki sembolü yapanları illada bulmak isterseniz, önce çoklu soruları çözmeniz lazım, birincisi ve her zaman ilk akla gelen Dersimli Ermeniler, ikincisi çok yakın zamandan beridir bizi meşgul eden Dersimdeki Süryanilerle ilgili ipuçları, üçüncüsü ise Pah bölgesinde yaşadıklarına inanılan eski Dersimliler, yani bugün bile Dersimde o bölge insanı için söylenen eski millet – Mıleto Khan’a mensublar. Bu üç olasılıkda olmayabilir o zaman şu an fikir bile yürütemediğimiz,  başka bir halkın varlığı ortaya çıkarki, bu ihtimalle tüm Dersim bilgilieri alt üst olur. Bunun için özellikle Pah bölgesinde araştırmalara ihtiyaç var, burdaki çalışmalar Dersim tarihindeki bilinmezliklere bizi götürecektir.

Bilimsel çalışmalar olmadığı zaman, Hiristiyanlıkla ilgili her sembolü otomotikmen Ermenilere bağlayacağız. Süryanilerle ilgili bir parantez açmak istiyoruz, Dersimde Süryani olmaz demeyin olur hemde bal gibi olur. Emirali Yağan’ın, Beyaz Dağda Bir Gün kitabında Zimek bölgesinde Süryanilerinde yaşadığı aktarılıyor. Zaten Dersimde araştırma yapınca hep şaşırıyoruz, yeni bir şey öğrenmeyeceksek neden araştıralımki, eskiyi, bildiğimizi zannettiğimizi bilmeye devam ederiz olur biter.

Konu Anbar kalesi fakat biz daldık gidiyoruz, ne anlatalım su sağnaçları vardı, büyük kolonlar gördük en önemliside taş ustalığına hayran kaldık, nasılda o zamanda bu yapıyı inşa etmişler akıl erdirmek güç.  

Dersimin her yeri kale fışkırıyor fakat bilgi eksik, bunun içinde araştırma olmalı, dahada fazlasını bizde merak ediyoruz bu yüzden arkeologları göreve davet ediyoruz.

17.05.2012